آب اکسیژنه (H2O2)، مایعی بی رنگ، کمی لزج و شفاف و با جرم مولکولی 34.01 گرم بر مول است. هیدروژن پراکسید با حالت فیزیکی مایع بفروش می رسد. و با درصدهای وزنی 35، 50، 60 و 70 درصد در جهان وجود دارد. که کاربرد گسترده ای در پزشکی، بهداشت و پاک کننده ها دارد.  این ترکیب شیمیایی ، با اسامی صنعتی هیدروژن دی اکساید ، هیدروژن پراکسید ، پراکسید هیدروژن ، هیدروژن دی اکساید و H2O2 مشاهده می شود. در ادامه به معرفی بیشتر این محصول ، خواص ، کاربردها ، قیمت ، فروش و عوارض ناشی از آن می پردازیم.

آب اکسیژنه چیست؟

آب اکسیژنه که با نام هیدروژن پراکسید شناخته شده است، یک ترکیب شیمیایی با فرمول H₂O₂ و جرم مولی ۳۴٫۰۱ گرم بر مول است. پراکسید هیدروژن، مایعی بی رنگ، شفاف و با هر نسبتی با آب مخلوط می شود. هیدروژن پراکسید را اولین بار لوئیس ژاک تنارد، در سال ۱۸۱۸ از واکنش پراکسید باریم و اسید نیتریک کشف کرد. پس از آن، سنتز پراکسید هیدروژن با اسید کلریدریک بهبود یافت و به دنبال آن اسید سولفوریک برای رسوب محصول جانبی سولفات باریم اضافه شد و این فرآیند از اواخر قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم مورد استفاده قرار گرفت. پر اکسید هیدروژن خالص برای اولین بار از طریق تقطیر در خلا در سال ۱۸۹۴ بدست آمد. سرانجام، در پایان قرن نوزدهم فرمول صحیح آب اکسیژنه توصیف شد.

انواع

آب اکسیژنه به سه صورت زیر موجود است. *آب اکسیژنه صنعتی (به عنوان ضدعفونی کننده و رنگ بر مورد استفاده قرار می گیرد.) *آب اکسیژنه خوراکی (معمولا در کارخانه محصولات تترایک تولید می شود.) *آب اکسیژنه آزمایشگاهی

ویژگی و خواص

*نام آیوپاک ماده : پراکسید هیدروژن *بو : دارای بوی کمی تند است. *عدد اسیدی : 11.7 *حلالیت در آب : در آب امتزاج پذیر است. *حلالیت : محلول در آب ، اتر و الکل  و  نامحلول در هیدروکربنهای سبک می باشد. *جرم مولی : 34.0147 گرم بر مول

*تولید

فرآیند تولید دی اکسید هیدروژن شامل خود اکسایش و روش الکترولیز است. در ادامه به بحث و توضیح این روش خواهیم پرداخت. روش خود اکسایش : این ترکیب شامل یکی از مشتقات آنتراکینون با هیدروژن در حضور کاتالیزور پالادیوم است. سپس با عبور هوا از محصول تولید شده، پراکسید هیدروژن تولید می­ شود. به عبارت ساده تر، از ترکیب آنترانیکون با هیدروژن در مجاورت کاتالیزگر پالادیم تولید می شود. روش الکترولیز : از الکترولیز محلول سولفوریک اسید و سولفات هیدروژن آمونیوم، در آند پراکسید هیدروژن و کاتد H2 به دست می­ آید. از هیدرولیز محصول این واکنش، پر اکسید هیدروژن رقیق به دست می آید. از تقطیر هیدروژن پراکسید رقیق در فشار کم پر اکسید هیدروژن 30 درصد وزنی به دست می ­آید. به عبارت ساده تر، از ترکیب پراکسید با اسید سولفوریک رقیق تولید می شود.

*کاربرد

در صنعت، پراکسید هیدروژن در غلظت های بالاتر به عنوان سفید کننده منسوجات، به عنوان جزئی از سوخت های موشک و برای تولید محصولات فوم و مواد شیمیایی آلی مورد استفاده قرار می­ گیرد. سایر کاربردهای دی اکسید هیدروژن در زیر آورده شده است.

1. روشن کردن لکه‌های زیر بغل لباس (در بی رنگ کردن پنبه، پشم، کاغذ و … کاربرد دارد)
2. تمیز کردن ماشین ظرفشویی
3. پرورش قارچ
4. به عنوان سفید کننده در روغن های گیاهی و حیوانی
5. در دهان شویه
6. به عنوان سفیدکننده در لباسشویی
7. از بین بردن قارچ و باکتری‌های مضر
8. افزایش رشد گیاهان باغچه
9. در نگهداری میوه و سبزیجات
10. هیدروژن پراکسید برای پوست و ناخن
11. به عنوان پاک کننده و سفید کننده دندان در خمیردندان
12. به عنوان پاک کننده (جهت پاک کردن لکه های شراب قرمز، خون و قهوه استفاده می شود)
13. آب اکسیژنه در ضدعفونی کننده ها در پانسمان زخم‌های عفونی
14. آب اکسیژنه در پوست، ناخن و مو کاربرد دارد (مصرف زیاد پراکسید هیدروژن در مو، مو را شکننده می کند)
15. در صنعت موشک سازی (به ویژه در غلظت های بالا استفاده می شود)
16. در آب استخرها (به منظور حذف مواد آلی و معدنی در استخر کاربرد دارد. و این عمل موجب کاهش تعویض آب استخر می شود)

آب اکسیژنه کلاس ششم

در زیر برخی از نکات نوشته در مورد پراکسید هیدروژن در کتاب کلاس ششم آورده شده است. هیدروژن پراکسید، تقریبا می توان گفت این ماده 150سال پیش ساخته شده است. یک ترکیب شیمیایی با فرمول H2O2 است. فرمول این ماده شبیه آب است. با این تفاوت که یک اتم اکسیژن اضافی در ساختارش وجود دارد. بدین دلیل این ماده با عنوان آب اکسیژنه نامگذاری شده است. پراکسید هیدروژن با درصدهای وزنی 3، 30 ، 35 ،60 و 70 % تولید و در محیط اسیدی، تاریک و سرد ذخیره و نگهداری می شود. ویژگی همچون تهیه و تولید آسان، قیمت مناسب، عدم تشکیل محصول جانبی مضر، زیست تخریب پذیر بودن و غیر سمی بودن آن موجب گسترش آن شده است.

*کاربرد آب اکسیژنه در کشاورزی

این ماده جهت از بین بردن قارچ ها و باکتری های مضر در کشاورزی به کار برده می شود. علاوه بر این در رشد و نگهداری محصولات کاربرد دارد.

*به عنوان تمیز کننده مسواک

مسواک در معرض باکتری قرار می گیرد. مقادیر ناچیز این باکتری معمولاً مشکلی در سلامتی ایجاد نمی کنند، اما اگر می خواهید در امان باشید، مسواک خود را به پراکسید هیدروژن آغشته کنید. مطالعات صورت گرفته، حاکی از آن است که شستشو مسواک با پراکسید هیدروژن میزان باکتری را 85 درصد کاهش می دهد.

*پراکسید هیدروژن گرید غذایی

بطری قهوه ای رنگی حاوی 3 درصد پراکسید هیدروژن هستند، اما آب اکسیژنه با غلظت های بسیار بیشتری در بازار وجود دارد، از جمله 35 درصد پراکسید هیدروژن در مواد غذایی. در حالی که پراکسید هیدروژن با درجه غذایی به طور گسترده به عنوان درمانی برای بیماری هایی مانند سرطان، لوپوس و دیابت مورد بحث قرار گرفته است، اما این استفاده توسط پزشکان تایید نمی شود. توصیه می شود پراکسید هیدروژن بدون دستور پزشک استفاده نکنید. حتما بخوانید : آیا آب اکسیژنه خوراکی است؟

*کاربرد آب اکسیژنه در آشپزخانه

1. *به مایع پاک کننده (ظرفشویی، سینک ظرفشویی)
2. *به عنوان ضدعفونی کننده (تخته های برش)
3. *به عنوان ضدعفونی کننده سبزیجات و موجب افزایش عمر سبزیجات می شود.
4. *شست و شوی ظروف
5. *از بین برنده میکروب های سطل زباله

*در سرویس بهداشتی

1. تمیز کردن دستشویی
2. آینه و سطوح شیشه ای را برق می اندازد.
3. کپک های موجود در سرویس بهداشتی را از بین می برند.
4. قسمت ها چینی قدیمی موجود در سرویس های بهداشتی را برق می اندازد.

*ایمنی

پراکسید هیدروژن و اسیدهای پروکسی کربوکسیلیک (RCO3H) به طور معمول نسبتاً پایدار هستند ، آن ها می توانند توسط طیف گسترده ای از آلاینده ها ، به ویژه در دمای بیش از حد بالا  ، ناپایدار شوند. از این رو نگهداری از آن در محیط مناسب ضروری است. مهم ترین آلاینده هایی که باعث تجزیه می شوند. شامل مواد آلی قابل احتراق هستند. بخار پراکسید هیدروژن با غلظت بالای 39 درصد M/M در فشار جو منفجره است. بنابراین ، باید از پراکسیدهای هیدروژن با غلظت های کم استفاده کنید. هنگام کار با پراکسید هیدروژن نکات زیر را رعایت کنید.

1. لباس مناسب بپوشید.
2. تمام ظروف شیشه ای و محل کار را تمیز کنید.
3. از ظروف در برابر آلودگی محافظت کنید.
4. ترکیبات اکسیژن فعال را به دور از نور خورشید و گرما و در مکان های تهویه دار ذخیره کنید.
5. برای اطمینان از کاهش فشار در صورت تجزیه، همه راکتورها را به اندازه کافی تخلیه کنید.
6. واکنش های جدید را در مقیاس های کوچک انجام دهید.
7. از دماسنج های الکلی، ترموکوپل های ضد زنگ استفاده کنید.
8. همیشه ترکیب اضافی را به مواد آلی اضافه کنید (به جز با انیدرید اسید)
9. هرگز از استون یا سایر کتون های آلیفاتیک به عنوان حلال برای استخراج یا تمیز کردن استفاده نکنید.